Міхась Зарэцкі адносіцца да ліку той вялікай плеяды беларускіх пісьменнікаў, чыя творчасць доўгія гады знаходзілася пад забаронай або папросту замоўчвалася. І хоць асобныя творы друкаваліся і ў савецкі час, большасць з таго, што складае стрыжань творчай манеры пісьменніка, не было вядома шырокаму колу чытачоў. А між тым пяру Зарэцкага належаць такія выдатныя аповесці і раманы, як "Голы звер", "Вязьмо", "Сцежкі-дарожкі", незакончаны раман "Крывічы". Росквіт таленту празаіка прыйшоўся на часы так званай беларусізацыі і пачатку сталінскага тэрору. Дзве згаданыя акалічнасці не маглі, безумоўна ж, не паўплываць на тэматыку і дух яго твораў. Аповесць "Голы звер" з'яўляецца спробай стварэння псіхалагічнага твора. У ёй расказваецца пра гісторыю ўзаемаадносін дзяўчыны Лідачкі з пыхлівым, эгаістычным, подлым маладым чалавекам — Віктарам Яроцкім.
Творчы шлях Яна Чачота, сябра вядомага паэта Адама Мiцкевiча, даволi складаны. У час навучання ў Вiленскiм унiверсiтэце ўступiў у тайнае студэнцкае таварыства фiламатаў (фiламаты садзейнiчалi ўсеагульнай "асвеце", вывучэнню гiсторыi роднага краю, вусна-паэтычнай народнай творчасцi), дзе з'яўляўся кiраўнiком лiтаратурнага аддзела. Пасля выкрыцця царскiм урадам студэнцкiх згуртаванняў быў зняволены ў Вiленскую турму, а потым сасланы на Урал у крэпасць Кiзiл. Вярнуўшыся на радзiму ў 1833 годзе, пачаў займацца збiраннем фальклорных матэрыялаў, якiя былi выдадзены ў шасцi фальклорных зборнiках "Сялянскiя песенькi". Першыя беларускiя творы Яна Чачота непасрэдна звязаны з дзейнасцю студэнцкага таварыства фiламатаў i па форме нагадваюць iмянныя вiтаннi. Яны былi прысвечаны сябрам Ю. Яжоўскаму, Д. Хлявiнскаму, А. Мiцкевiчу, Ф. Малеўскаму i iнш.
Кожны народ не без роду і
племя мае
Летапіс свой і гісторыі след
на старонках.
М. Гусоўскі
Мікола Гусоўскі – наш славуты зямляк эпохі адраджэння, сучаснік Францішка Скарыны. Дакладных звестак пра год і месяц нараджэння, ні колькі жыў, ні калі памёр паэт не захавалася. Не вызначана пакуль што і месца на беларускай зямлі, дзе нарадзіўся і жыў першы перыяд свайго жыцця Мікола гусоўскі, бо паселішчаў і рэк з назвамі Гусаў, Уса, Усава на Беларусі вельмі шмат. Несумленна толькі адно: паэт з Гусава нарадзўся на беларускай зямлі Вялікага княства Літоўскага. Пра першы перыяд яго жыцця звычайна мяркуюць па зместу паэмы “Песня пра зубра”, у якой яскрава і маляўніча расказваецца пра уражанні ў дзяцінстве і юнацтве, пра сумесныя з бацькам заняткі. Як і бацька, Мікола меў дачыненне да паляўнічай справы. Ён сам сведчыць ў паэме, што быў добра напрактыкаваны ў звярыных ловах, паляванні на розных дзікіх жывёл, ведаў іх паводзіны.

Беларусь... Як шмат значыць гэтае слова для нас - яе дзяцей. Тэта і родныя, знаёмыя з дзяцінства краявіды, і прыгожыя, працавітыя, сціплыя людзі. Гэта і родны дом, у якім нарадзіўся, і мілагучная маміна мова, і сцежка, па якой пайшоў упершыню, і клёкат буслоў... Усё гэта і шмат чаго іншага - «Беларусь мая сінявокая». Жывём мы на гэтай чароўнай, багатай зямлі і за штодзённымі клопатамі не зауважаем яе хараства, прывыкаем да ўсёй гэтай прыгажосці. I па-сапраўднаму адчуваем Радзіму толькі ўдалечыні ад яе. Як хочацца тады пачуць гучанне роднай мовы, убачыць роднае неба, удыхнуць роднага паветра. Вось ужо некалькі гадоў мы з класам ездзім улетку на адпачынак у Балгарыю.
Я хачу расказаць Вам аб самім лепшым месцы на зямлі. Гэта мая Беларусь.

Хто аднойчы пабываў у нас, на нашай гасціннай, хай і не зусім багатай рэсурсамі зямлі, той ніколі не забудзе добры, талерантны , спагадны народ – беларусаў.

Так, у нас няма нафты і газу, (хоць можа проста не знайшлі яшчэ , нікеля і жалеза, але затое ў нас выдатная прырода, вельмі прыгожыя азёры, а якія там у нас санаторыі! Беларусам туды патрапіць немагчыма. На шмат месяцаў наперад раскупляюць пуцёўкі расіяне.

А людзі! Вядома, мы не такія раскаваныя як расейцы, не такія вясёлыя, як украінцы, не такія гарачыя як грузіны, не такія спакойныя як прыбалты. Мы не лепш і не горш. Мы іншыя. Добрыя і шчырыя, спагадлівыя і сардэчныя. І паверце мне, вельмі разумныя.

Мой родны Бабруйск з кожным годам становіцца больш прыгожым. А Менск у нас які прыгажун!

Армейский полк расквартирован в местечке ***. Жизнь проходит по заведенному в армии распорядку, и гарнизонную скуку рассеивает только знакомство офицеров с неким человеком по имени Сильвио, проживающим в этом местечке. Он старше большинства офицеров полка, угрюм, обладает крутым нравом и злым языком. В его жизни есть какая-то тайна, которой Сильвио никому не открывает. Известно, что Сильвио служил когда-то в гусарском полку, но причина его отставки никому не ведома, так же как и причина проживания в этом захолустье.

ДЕЙСТВУЮЩИЕ ЛИЦА:
Господин Журден, мещанин.
Госпожа Журден, его жена.
Люсиль, их дочь.
Клеонт, молодой человек, влюбленный в Люсиль.
Доримена, маркиза.
Дорант, граф, влюбленный в Доримену.
Николь, служанка в доме г-на Журдена.
Ковьель, слуга Клеонта.

Действие 1

Утро в доме Журдена. Учитель музыки и учитель танцев обсуждают, как им повезло с Журденом: «Мы нашли именно такого человека, какой нам нужен. Господин Журден с его помешательством на дворянстве и на светском обхождении — это для нас просто клад. Его познания не велики, судит он обо всем вкривь и вкось и рукоплещет там, где не следует, однако ж деньги выпрямляют кривизну его суждений, его здравый смысл находится в кошельке».

Автор говорит о том, что не нужно буквально воспринимать смысл слов «Герой нашего времени». Герой нашего времени — это «портрет, составленный из пороков всего нашего поколения, в полном их развитии». Но автор не претендует на роль исправителя людских пороков; он просто указывает обществу на его болезнь, а «как ее излечить — это уж бог знает!»

Часть 1

БЭЛА

Автор ехал на перекладных из Тифлиса, во время подъема на Койшаурскую гору познакомился со штабс-капитаном Максимом Максимычем. Погода резко испортилась, и попутчики остановились на ночлег в сакле.

Чтобы скоротать вечер, Максим Максимыч рассказывает историю из своей жизни. Когда пять лет назад он с ротой стоял в крепости за Тереком, туда был призван на службу офицер лет двадцати пяти, звали его Григорий Александрович Печорин. Он был богат, но чрезвычайно странен. Так, в холодную погоду он целыми днями пропадал на охоте, а у себя в комнате замерзал; один ходил на кабана, но вздрагивал и бледнел при резком звуке. «В дождик, в холод целый день на охоте; все иззябнут, устанут — а ему ничего. А другой раз сидит у себя в комнате, ветер пахнёт, уверяет, что простудился, ставнем стукнет, он вздрогнет и побледнеет, а при мне ходил на кабана один на один...»

Недалеко от крепости жил местный князь. Его пятнадцатилетний сын Азамат повадился ходить в крепость, за деньги был готов сделать, что угодно.

Князь пригласил Печорина с Максимом Максимычем на свадьбу старшей дочери. Его младшая шестнадцатилетняя дочь Бэла поразила Печорина своей красотой. Она была высока, тонка, ее глаза, черные, как у горной серны, «так и заглядывали к вам в душу». Любовался княжной и Казбич, который слыл в округе разбойником.

Максим Максимыч случайно услышал разговор Азамата с Казбичем. Казбич рассказывал о своем необыкновенном коне Карагезе, который не раз спасал его от верной смерти. Азамату так захотелось иметь Карагеза, что он готов был украсть в обмен на него свою сестру
Бэлу. Казбич ни за какие богатства мира не расстанется с конем.

Ад аўтобуснага прыпынку Сцяпан не пайшоў на прасёлак, які кругам, паўз магільнік, вёў у вёску, а падаўся выганам, як бліжэй.
Таго выгану трыста крокаў, за ім — і матчын плот.
Нагою адкінуўшы ў плоце штыкеціну, якая вісела на адным цвіку, Сцяпан прасунуў у дзірку сумку, паставіў за плотам, за ёю бокам пралез сам. Штыкеціну прыладзіў на ранейшае месца, быццам веснікі зачыніў.
Снегу і тут, у вёсцы, ані парушынкі, як усю дарогу ад Мінска, ні на выгане, ні ў садзе, хоць пара б ужо легчы. Падумаўшы гэтак, Сцяпан пастаяў пад яблынькаю, агледзеў, галаву задраўшы, чорнае голле, сумнае без лісця і яблык, абвёў вачыма чорную, падшэрхлую, не сагрэтую снегам зямлю, па якой вецер расцягаў бурае пакурчанае лісце, раскатаў дробныя гнілякі-яблыкі. Падышоў да старой грушы-вінёўкі. Яшчэ грушы віселі, вышэй — гусцей, ды буйныя, жаўтлява-зялёныя, нават лісце трымалася, пажоўклае. Паставіўшы сумку на зямлю, Сцяпан падскочыў, груш не дастаў, але галіну зачапіў — дажджом сыпанулі.

Сям'я Шостакаў жыла тады ў невялікай вёсцы Гулічы, што стаяла за два кіламетры ад не шырокай, але маляўнічай рэчкі Ясенькі. У вёсцы налічвалася ўсяго каля дваццаці хат. Усе гуліцкія школьнікі былі маладзейшыя за Яўгена і вучыліся ў тамашняй пачатковай школе. Шостак жа — сямікласнік, таму хадзіў у школу ў мястэчка Азярцы. Гэта па другі бок рэчкі Ясенькі, туды кіламетры са два. З Гулічаў у Азярцы акрамя яго хадзіла яшчэ адна дзяўчынка — высокая танклявая Марылька Кранько, таксама сямікласніца. Вядома ж, Яўген сябраваў з ёю. У школе яны сядзелі за адной партай, канчаліся заняткі — разам ішлі дамоў. Па поўдні, зноў-такі ўдваіх, рыхтаваліся да ўрокаў. Улетку працавалі на сенажаці і ў полі, вечарамі гулялі ў лапту, зімою каталіся на лыжах і санках. I так было заўсёды.
I вось, калі Марылька з Яўгенам ужо вучыліся ў сёмым класе, іх запрасілі на школьны навагодні баль старшакласнікаў. У актавай зале зіхацела рознакаляровымі агеньчыкамі ёлка, іграў аркестр, і не менш ярка зіхацела Марылька — расчырванелая, радасная. На ёй была блакітная, пад колер вачэй, сукенка ў крапінку, светлыя валасы сцягнуты ў пучок і завязаны шырокай, таксама блакітнай, стужкай. Танцавала яна з высокім чарнявым дзесяцікласнікам Мішам, па мянушцы Свістун. О, як яны прыгожа плылі ў вальсе! Нетаропка, роўна, толькі ў такт музыцы ціха пагойдваліся, нібы хвалі на Ясеньцы ў добрае надвор'е. Міша часта нахіляў галаву і шаптаў Марыльцы нешта на вуха. Яна тады крыху адводзіла ад яго твар, уважліва глядзела і тут жа весела смяялася.


Наверх